8 Mart–31 Mayıs 2017

Katılımcılar: Ali Taptık, Bostancı’nın Yemek Defteri (29 Mart–3 Nisan); Nardane Kuşçu, Yabani (4–11 Nisan); Ayşe Umur, Mnemosyne’in Hazine Sandıkları (12–18 Nisan); Banu Cennetoğlu, ıskarta (19–25 Nisan); Leyla Pekin, Bana Masumiyetimi Geri Ver (26 Nisan–2 Mayıs); Tolga Tüzün, Mırrrr (3–9 Mayıs); Saruhan Doğan, Tapu (10–16 Mayıs); Emrah Altınok, kaide:şiir (17–23 Mayıs); Ali Cindoruk (29 Mart–31 Mayıs)

“Kaide” günümüz Türkçesi’nde taban, temel, esas, kural gibi toprakla farklı ilişkiler çağrıştıran anlamlarda kullanılıyor. Aslıhan Demirtaş’ın sıkıştırılmış topraktan oluşan Kaide (2016) isimli yerleştirmesi, boyut olarak Tarihi Yedikule Bostanları’nda kullanılan, elle şekillendirilen toprak düzenlemelerine işaret ederken mülkiyet, miras ve kültürel miras konuları üzerinden toprağa atfedilen değerleri tartışmaya açıyor; toprağın salt tarım, yatırım ve sahip olma arzusuna dayanan işlevselliğini sorguluyor.

Bahar ayları boyunca, collectorspace ve Demirtaş farklı koleksiyonculuk pratiklerine sahip sanatçıları, koleksiyoncuları, düşünürleri ve çiftçileri koleksiyonlarından bir parçayı Kaide‘ye eşlik etmesi için seçip sergilemeleri için mekâna davet ediyor. Bu katkılarla zenginleşen tartışma, koleksiyonculuğun değerli nesnelerin biriktirilmesinin ötesine nasıl geçebileceğini ele alacak; toprak ve güncel sanat işleri üzerinden müşterek mülkiyet nasıl hayal edilebilir sorusunu gündeme getirecek. Bu bağlamda kültürel mirası deneyimle kişiden kişiye aktarılan, devamlı olarak yeniden üretilen bir bilgi ve pratikler bütünü olarak düşünmek mümkün mü?

Kaide <> Ali Taptık <> Bostancının Yemek Defteri
29 Mart-4 Nisan 2017
Ali Taptık’ın kartpostalları izleyicileri selamlayarak takasa davet ediyor. Taptık, “Bostancının Yemek Defteri” başlıklı kitap projesi için İstanbullulardan yemek tarifleri toplarken her tarif karşılığında Tarihi Yedikule Bostanları’nda çektiği bir fotoğrafı hediye ediyor. Sanatçıya göre, izleyiciler, yerel şefler ve çiftçilerden toplanan tarifler, mirasa işaret eden kültürel formlar niteliğinde. Çıkacak yayın, Yedikule Bostanları’ndaki düğümlenmelerin yanı sıra nesil, kalıcılık ve yerinden edilme gibi kavramları araştırıyor.

Kaide <> Nardane Kuşçu <> Yabani
5–11 Nisan 2017
Toprak ne tür bir bilgi barındırıyor? Atalık tohum koleksiyoncusu Nardane Kuşçu için toprak, Kaide’nin kelime anlamının çağrıştırdığı gibi bir tür temel ya da ortak zemin, sürekli bilgi takas edilen dinamik bir sosyal ağ niteliğinde. Kuşçu’nun, kurucularından olduğu Narköy’ün arazisinden collectorspace’e taşıdığı ve envanterini tuttuğu yabani otlar, istenmeyen misafirler olmanın aksine kuşaklar arası öğrenmeyi kolaylaştıran aracılar. Oğulotu, gelincik, hindibağ, evelik ve ebegümeci gibi otları bir araya getiren seçki, doğanın yaratıcılık, dinamizm ve bütünlük gibi prensiplerine gönderme yapıyor; kendiliğinden çıkan ve aykırı olandan ne öğrenebiliriz sorusunu gündeme getiriyor.

Kaide <> Ayşe Umur <> Mnemosyne’in Hazine Sandıkları
12-18 Nisan 2017
Sanat tarihçisi Uwe Fleckner’e göre, “Eğer bellek tanrıçası Mnemosyne antik mitolojide müzlerin annesiyse, bu, belleğin sanatların kökeni ve temeli olduğu anlamına gelir.” Ayşe Umur’un Kaide’ye eşlik etmesi için collectorspace’e getirdiği Mnemosyne’in Hazine Sandıkları, Fleckner ve Sarkis işbirliğinde hazırlanan, Sarkis’in atölyesinde çektiği fotoğraflar ile Platon’dan Derrida’ya uzanan bellek kuramı metinlerini bir araya getiren, hem sanat kitabı hem de felsefe antolojisi olarak düşünülebilecek bir yayın. İlk baskısı 1995’te Almanca yayımlanan, 2016’daki Türkçe baskısını ise Umur Yayıncılık’ın üstlendiği kitap, sanatın toplumsal belleğini vurgularken Kaide ile birlikteliği üzerinden şu soruyu tartışmaya açıyor: Toprak bir tür bellek mekânı olabilir mi?

Kaide <> Banu Cennetoğlu <> ıskarta?
19–25 Nisan 2017
“özü tözü gören göz de burada (töz görülür mü). taşı mı yonttun?
geri dur bak. yontmana şaşma, taşa şaş. sonra nereye gidersen git, taş senin olsun.
çünkü dünya seni çevirmiyor, kendi dönüyor.” —Franko Buskas
Taş baskı ustaları Sarah ve Uli ( Keystone Editions), Berlin’deki atölyelerinden, dört hafta (6 Şubat–6 Mart 2017) birlikte çalıştıkları Banu’nun ricasıyla, taş temizleme küvetlerinde biriken deniz kabuğu, mercan parçacıkları, zımpara taşı, kireç taşı tozu, yağlı mürekkep, arap zamkı, nitrik asit ve muhtelif hafıza kalıntılarından oluşan ıskartanın bir miktarını kavanoza koyup yakın dost aracılığı ile İstanbul’a yolladılar (30 Mart 2017). Aslıhan ve Özge’nin davetine cevaben, Kaide’ye eşlik etmesi için.

Kaide <> Leyla Pekin <> Bana Masumiyetimi Geri Ver
26 Nisan-2 Mayıs 2017
Toprak hepimizin mi, bazılarımızın mı, yoksa hiç kimsenin mi? Aslıhan Demirtaş Kaide için 1,5 ton toprağı ödünç aldı; bu toprak sergi sonunda biraz yer değiştirerek ödünç alındığı yere geri dönecek. Bu fikirden yola çıkan ve güncel sanatta ortak sahiplik ihtimalleri üzerine düşünen koleksiyoncu Leyla Pekin, Kaide’ye eşlikçi olarak Tansa Mermerci Ekşioğlu’nun koleksiyonundan ödünç aldığı bir işi getiriyor. Hale Tenger’in fanus içinde korunan ve kadife yastık üzerinde yer alan kristal bir ayakkabıdan oluşan Bana Masumiyetimi Geri Ver (2005) isimli çalışması, tüketim toplumundaki özgürlük ve mutluluk algısına dair önermeler yapıyor. Laurie Anderson’ın The Day The Devil parçasından yola çıkan iş, –masalın öngördüğünün aksine– mutlu sona ermeyen bir hikâyeye işaret etmekte. Peki masumiyeti geri almak, arzu ekonomisine direnmek nasıl mümkün olabilir?

Kaide <> Tolga Tüzün <> Mırrrr
3–9 Mayıs 2017
Önümüzdeki toprak parçasını nasıl anlamlandırıyoruz? Bu sorudan yola çıkan Tolga Tüzün, Aslıhan Demirtaş’ın sıkıştırılmış topraktan oluşan Kaidesi’nden bir kesit aldı; bu kesiti sese dönüştürdü. Kaide’nin yekpare görünümünü soyutlayan altı dakikalık parça, içinde çizgisel ancak yavaşça büyüyen, kuvvetlenen ve uzayan sesler barındırıyor; Kaide’nin sabitlik algısını bükerken aynı zamanda dünyanın titreşimlerini, nabzını da akla getiriyor.

Kaide <> Saruhan Doğan <> Tapu
10–16 Mayıs 2017
“Binlerce dönüm tarla, bir o kadar da hazineye, köylüye ait keza tarla. Her yıl binlerce
ırgatın çapa çapaladığı, binlerce balyalık pamuklarının satılıp bankalardaki cari hesaplarına
yatırılan yüz binleri, altında gıcır gıcır hususi, bugün burda, yarın Ankara’da, öbür gün
İstanbul, Paris, Montekarlo… Yediği içtiği önünde, yemediği içmediği ardında. Cakanın,
fiyakanın, çalımın daniskası. Hafta sekiz gün dokuz hususi arabalar dolusu kadınların yanık
sesleri, cilve, nazlarının doldurduğu çiftlik […] Elinizdeki topraklar genişleyen ailemize yetişmiyor. Genişleyip çoğalan ailemize daha çok toprak lazım. Yarın gözlerimi yumar, dünyamı değiştirirsem, toprakları bölüşmeye kalkacaksınız. Bölünen topraklarsa daha da ufalacak. Herbirinizin hissesine düşecek parça hiçbirinize yetmeyecek. Duyuyor musunuz? Hissenize düşecek topraklar sizi geçindiremeyecek. Çoluk çocuğunuzla sefil perişan olacaksınız. Düşünün, yıllar hiç durmadan yine akıp geçecek. Her birinizin üçer beşer çocuğu olacak. Onlar da büyüyüp gelişecekler. Toprak, topraklar, topraklarınız… al sana geçim güçlüğü. Çocuklarınız dişlerini gıcırdatarak karşınıza dikilecekler. Babalarla oğullar arasında kavga.” —Orhan Kemal, Kaçak, 1970

Kaide <> Emrah Altınok <> kaide:şiir
17–23 Mayıs 2017
bir kaç adım uzağında artık. çok yakınsın. ona ulaşmak için yönergeyi izle:

birinci adım:
önündeki beyaz rafı sağına alacak şekilde yüzünü kaide’ye dön.
[kaide: toprak. bildiğin toprak.]
dünyanın kaidesi, dünyanın kendisi.
bir kol boyu önünde. onu selamlıyorsun.
o da seni.

ikinci adım:
bakışlarınla kaide’nin dağılan kenarlarını köşelerini tara.
[kaide: kusurlu kusursuz. eksik tümlük.]
capcanlı bir ceset gibi önünde uzanıyor.
bu yüzden aynı şey işte,
dünyayı yaşatan, dünyayı öldüren.

üçüncü adım:
kaide’nin diğer yakasına yürü.
vardığında ayak ucundan bakışlarını,
kaide’nin zeminine çevir.
gördüğün düpedüz dünya parçaları saçılan.
[kaide: hem hiç kimsenin, hem herkesin.]
geri alınamayan. entropi.

dördüncü adım:
ahşap zemin üzerinde, kaide’yi duvara iliştiren uzun kara lekeyi bul.
lekenin sonlandığı yerde bir ucu şehre açılan süpürgeliği göreceksin.
eğil ve süpürgeliğin açık ucu içinde gizlenmiş katlı şiir’i bul.
[şiir: savrulup duran her şeyi yerli yerine oturtan. kaide.]
oku. hem kavuş, hem kavuştur.
sonra hiçbir şey olmamış gibi,
katla ve yerli yerine koy.

Kaide <> Ali Cindoruk <> Çark
29 Mart–31 Mayıs 2017
Aslıhan Demirtaş ve collectorspace bahar ayları boyunca farklı koleksiyonculuk pratiklerine sahip sanatçıları, koleksiyoncuları ve çiftçileri Kaide’ye bir haftalığına eşlik eden, toprak, hafıza ve koleksiyonculuk üzerine düşünen birer katkı sergilemeleri için davet etti. Ali Cindoruk, ilk günden itibaren her katkıyı dizinsel kartlar aracılığıyla kayıt altına aldı ve Kaide’nin sergi boyunca biriken kendi koleksiyonunun envanterini oluşturdu. Cindoruk, Kaide’nin sona erişini ise her katkıdan, kavanoz, ayakkabı, bitki, posta pulu gibi unsurlar soyutlayarak ve ödünç alarak oluşturduğu, bir araya getiren ve özetleyici bir grafik işiyle imliyor; Kaide etrafındaki karşılaşmalara ve zamansallıklara işaret ediyor.

***

Aslıhan Demirtaş, mimar. İstanbul-New York merkezli Aslıhan Demirtaş Mimarlık ve Araştırma Ofisi ile Ali Cindoruk’la beraber kurduğu KHORA’nın direktörlüğünü yürüten Demirtaş’ın pratiği, yapı, peyzaj, yerleştirme projeleri, sergiler ve araştırmalar aracılığıyla farklı disiplinlerin alan ve sınırları arasında var olur. İlgi alanları kentsel tarım, altyapı, peyzaj, mimari dokuma/örgü ve tasarıma dayalı aktivizm gibi konular arasında gidip gelirken münferit tasarım, mimari, peyzaj ve tasarım projeleri yürütür.

Demirtaş yüksek lisans eğitimini MIT Mimarlık Bölümü’nde, lisans derecesini ise ODTÜ Mimarlık Bölümü’nde tamamlamıştır. Halıhazırda Graham Vakfı desteği (2013) ile SALT tarafından basılacak e-kitabı Aşı (2017) ile Kosova Prizren’deki Lumbardhi Sineması’nın stratejik renovasyonu üzerine çalışmaktadır. Demirtaş, İstanbul’un 1.500 yıllık kentsel tarım ve peyzaj mirasını korumayı amaçlayan Tarihi Yedikule Bostanları Koruma Girişimi’nin faal üyesidir.

***

1,5 ton toprak, kil, keten lifi, küfeki ve tuğla tozu
1 m x 1,5 m x 0,55 m

Toprak sıkıştırma: Nazım Can Cihan and Sadık Atar
Belgeleme: Ali Taptık

Destekleri için Ali Cindoruk, Yiğit Ozar ve tüm katılımcılarımıza teşekkür ederiz.